Sensorisch speelgoed en sensorische materialen zijn dé manier om kinderen op een speelse en leerzame manier hun zintuigen te laten ontdekken. Het is belangrijk om speelgoed te kiezen dat niet alleen leuk is, maar ook de ontwikkeling ondersteunt. In dit artikel duiken we in de wereld van sensorisch speelgoed: welke soorten er zijn, hoe je ze kunt gebruiken en waarom ze zo waardevol zijn voor kinderen van alle leeftijden.
Wat is sensorisch speelgoed?
Sensorisch speelgoed stimuleert de zintuigen van kinderen en helpt hen om nieuwe ervaringen op te doen. Dit speelgoed kan tactiele (tast), visuele, auditieve, reuk- of zelfs smaakprikkels geven. Denk aan materialen met verschillende texturen, speelgoed dat geluiden maakt, of producten die reageren op aanraking of beweging. Sensorisch speelgoed wordt gebruikt door baby’s, peuters, kleuters en zelfs schoolgaande kinderen en is beschikbaar binnen elk budget.
Soorten sensorisch speelgoed en hun toepassingen per zintuig
1. Tactiel speelgoed (voelen)
Dit type speelgoed helpt kinderen verschillende texturen en materialen te ontdekken. Dit kunnen producten zijn die zacht, ruw, plakkerig of elastisch aanvoelen. Ook materialen die kunnen worden gevormd, gekneed of gescheurd, vallen onder deze categorie. Bij ons spelen ze bijvoorbeeld met speelrijst, kinetisch zand, waterparels en voelzakjes.
- Stimuleert de fijne motoriek en hand-oogcoördinatie.
- Helpt kinderen wennen aan verschillende texturen.
- Werkt kalmerend en stressverlagend.
2. Visueel speelgoed (zien)
Visuele prikkels helpen bij de ontwikkeling van concentratie en oogcoördinatie. Denk aan materialen die licht reflecteren, doorzichtige objecten of bewegende patronen. Ook producten in felle kleuren of met veranderende tinten kunnen visueel stimulerend werken. Denk aan flesjes met gekleurd water of een lichtprojector met verschillende vormen.
- Stimuleert visuele waarneming en focus.
- Helpt bij ontspanning en concentratie.
- Kan nuttig zijn voor kinderen die moeite hebben met visuele prikkels.
3. Auditief speelgoed (horen)
Speelgoed dat geluid maakt of reageert op beweging kan bijdragen aan de ontwikkeling van het gehoor en het herkennen van patronen in geluid. Dit kan variëren van eenvoudig speelgoed dat geluid produceert tot materialen die bepaalde melodieën of ritmes ondersteunen. Ook de speelrijst doet hier bij ons mee, het tikkende geluid van vallende speelrijst in de speelbak is zóóó fijn!
- Stimuleert het gehoor en helpt bij het onderscheiden van verschillende geluiden.
- Kan rustgevend werken voor kinderen die gevoelig zijn voor prikkels.
- Helpt bij de ontwikkeling van ritmegevoel en luistervaardigheden.
4. Reuk- en smaakspeelgoed (ruiken en proeven)
Speelgoed dat geur of smaak stimuleert kan kinderen helpen om nieuwe ervaringen op te doen en beter vertrouwd te raken met verschillende sensaties. Dit kan speelgoed (of voedsel gebruikt als speelgoed) zijn met toegevoegde geuren of materialen die veilig zijn om in de mond te stoppen. Yoghurt is een goed voorbeeld om het zurige en romige te ontdekken (voor de experts: citroenen). Ook geurige kruiden(olie) is superhandig! Voeg bijvoorbeeld een druppeltje lavendelolie toe aan de (zelfgekleurde) speelrijst.
- Helpt bij het ontwikkelen van geur- en smaakherkenning.
- Kan helpen bij kinderen met voedingsproblemen door hen te laten wennen aan nieuwe smaken.
- Stimuleert nieuwsgierigheid en experimenteerdrang.
Sensorisch speelgoed per leeftijdsgroep
Niet elk speelgoed is geschikt voor elke leeftijd. Een 6-jarige maak je nu eenmaal niet (meer) blij met een rammelaar. Hier een kort overzicht van wat geschikt is voor elke leeftijdsgroep.
Baby’s (0-12 maanden)
Baby’s ontdekken de wereld vooral door te voelen en te proeven. Geschikte sensorische materialen voor baby’s zijn:
- Zachte, knisperende of rammelende materialen.
- Bijtspeelgoed voor het verkennen van texturen met de mond.
- Simpele visuele prikkels zoals zwart-wit patronen en bewegende vormen.
Peuters (1-3 jaar)
Peuters beginnen meer te experimenteren met oorzaak-gevolg relaties. Geschikte sensorische materialen voor peuters zijn:
- Materialen die gekneed, geduwd of gestapeld kunnen worden.
- Speelgoed met eenvoudige geluiden of muziek.
- Objecten met verschillende texturen om de tastzin verder te ontwikkelen.
Kleuters (4-6 jaar)
Kleuters zijn volop bezig met hun fijne motoriek en verkennen complexe structuren en patronen. Geschikte sensorische materialen voor kleuters zijn:
- Materialen die kunnen worden gecombineerd en gemanipuleerd.
- Visueel boeiend speelgoed zoals kleurenfilters of lichtgevende objecten.
- Simpele reuk- en smaakervaringen, zoals geurige en kruidige materialen.
Schoolgaande kinderen (6+ jaar)
Oudere kinderen hebben vaak baat bij meer gestructureerde sensorische prikkels en uitdagendere activiteiten. Geschikte sensorische materialen voor schoolgaande kinderen zijn:
- Speelgoed dat concentratie en probleemoplossend denken bevordert.
- Materialen die rustgevend werken, zoals objecten met repetitieve bewegingen.
- Tactiele en visuele hulpmiddelen om focus en ontspanning te ondersteunen.
Zoals we al eerder schreven, er is geen goed of fout als het gaat om sensorisch spelen. De wereld nodigt uit om te ontdekken en vrijwel alles kan daarvoor gebruikt worden. Natuurlijk moet je wel letten op veiligheid (kindvriendelijke verf, kleine deeltjes, kan het kapot, scherpe randen, etc.). Veel speelplezier!
