Sensorisch spelen, wat is dat?
Sensorisch spelen is in feite niets meer dan een activiteit dat zich richt op het stimuleren van de zintuigen. Nadat we zagen wat de meerwaarde is voor onze kinderen, zijn we ons gaan verdiepen in de wondere wereld van sensorisch spelen en die gaat verder terug dan we dachten.
Het begrip ‘sensorisch spelen’ verwijst dus naar activiteiten, spelvormen en speelgoed dat de zintuigen van kinderen prikkelt en activeert. Het draait daarbij niet alleen om de activiteit zelf, maar ook om de ervaring die kinderen opdoen door het spelen met verschillende materialen. Het helpt kinderen bij het verkennen van de wereld én ze werken ook nog eens aan verschillende vaardigheden, waarover later meer!
Dat het sensorisch spelen steeds populairder wordt, is in zekere zin wel te verklaren. Vaak als je ergens te veel van hebt, grijp je op een gegeven moment weer terug naar de basis. Net als dat onze drukke levens en de bijhorende prestatiedruk zorgen voor de opkomst van gemak, zien we dat als maatschappij direct terug in voedsel, producten en speelgoed. Makkelijk speelmateriaal waar het kind eventjes mee zoet is, zodat wij als volwassenen toch nog ergens een beetje tijd voor onszelf hebben (jup, wij ook). Tijd dus om terug te grijpen naar de basis, naar de verwondering. Of, zoals Aristoteles ooit al zei: Verwondering is het begin van alle wijsheid!
Welke zintuigen gebruik je bij sensorisch spel?
De naam van het concept geeft het al weg, alle zintuigen doen mee! Elk zintuig speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een kind én bij de sensorische activiteiten.
Zien (visuele waarneming)
Het herkennen van vormen, kleuren en patronen is een veel voorkomend onderdeel van het sensorisch spel, met name op de jongere leeftijd van kinderen. Kinderen leren hier ook visuele informatie beter te verwerken en te begrijpen.
Horen (auditieve waarneming)
Geluiden kunnen ook een belangrijke rol spelen en dragen bij aan de ervaring. Denk bijvoorbeeld aan het geluid van rijst dat in een bak valt, stromend water of het klikken van Magnatiles. Het helpt bij de ontwikkeling van het gehoor en het herkennen van geluiden.
Voelen (tactiele waarneming)
Dit zintuig is, net als zien, erg belangrijk in de wereld van zintuiglijk spel. Het aanraken van verschillende materialen, van bijvoorbeeld glibberig slijm tot ruw zand, helpt kinderen om diverse texturen te herkennen. Ook helpt het de (fijne) motoriek en coördinatie te ontwikkelen.
Ruiken (reukzin)
Geuren spelen een subtiele, maar zeker belangrijke rol in het sensorisch spel. Ruikende materialen, zoals kruiden of bloemen, helpen kinderen bij het ontwikkelen van een goede reukzin. Daarmee help je ze beter geuren te leren onderscheiden, herkennen en allerlei associaties maken. Dit komt goed van pas bij de ontwikkeling van geheugen en emotionele reacties, omdat die ook zeer sterk geassocieerd of getriggerd kunnen worden met een bepaalde geur
Proeven (smaakzin)
Proeven is niet altijd een onderdeel van sensory play, maar kan wel de ervaring ondersteunen! Zeker wanneer er gespeeld wordt met eetbare materialen, zoals fruit of kruiden. Het verkennen van smaken helpt kinderen niet alleen om verschillende smaken te leren (her)kennen, maar bevordert ook het vermogen om texturen te onderscheiden.
Wat zijn de voordelen van sensorisch spelen?
Sensory play heeft een belangrijke rol in de (vroege) ontwikkeling van kinderen. Door deze activiteiten kunnen ze leren hoe ze hun zintuigen kunnen gebruiken om de wereld te verkennen, analyseren en gebruiken. Het maakt de kinderen nieuwsgierig, daagt ze uit, bevorderd verschillende vaardigheden en helpt ze in zowel hun emotionele als sociale ontwikkeling. Het is meer dan alleen een leuke bezigheid, het is een essentieel onderdeel van de ontwikkeling.
Verschillende voordelen op rij:
- Bevordert een sterke band tussen kinderen en hun omgeving
- Helpt bij het uiten van emoties
- Leert dat fouten maken niet erg is
- Helpt bij het verbeteren van concentratie en het geheugen
- Vermindert stress en helpt bij het kalmeren en ontspannen
Naast bovenstaande voordelen, is er nog een groot voordeel. Je hóéft geen kant-en-klare producten aan te schaffen. Veel sensorisch speelgoed kan eenvoudig thuis worden gemaakt en heb je zeer waarschijnlijk gewoon al in of om het huis. Een simpel recept van rijst, takjes, bladeren, stoffen en knikkers bieden al een fantastisch startpunt. Met wat creativiteit maak je zo eenvoudig een wereld van sensorisch plezier die zowel leuk, als leerzaam is voor je kind. Nog leuker, maak zelf slijm of gekleurde rijst.
Jouw kind zal je graag helpen!
Welke vaardigheden kun je trainen of ontdekken met sensorisch spel?
Naast de zintuiglijke ontwikkeling van het kind, helpt het ook om meer deze vaardigheden te verbeteren.
- Fijne motoriek
- Probleemoplossend vermogen
- Creativiteit
- Taalontwikkeling
- Sociale vaardigheden
- Evenwicht en positie
- Cognitief vermogen
Oorsprong van sensorisch spelen
Tegenwoordig is het concept overal terug te vinden. Met name het onderwijs maakt er gebruik van in verschillende ontwikkelmethoden en speelt het een grote rol in bijvoorbeeld de kinderopvang of bij therapieën die kinderen helpen bij hun ADHD of autisme.
Het concept zelf heeft niet echt een oorsprong en lijkt van oudsher al aanwezig te zijn. Sensorische activiteiten zijn al eeuwenlang onderdeel van de ontwikkeling van het kind. Met de komst van het massaspeelgoed, dat tegenwoordig voor heel weinig te verkrijgen is bij de budgetwinkels of voor een paar euro uit China te halen is, is het concept naar de achtergrond geraakt. Tot nu dus, want we zien een steeds groter aanbod aan producten, speelgoed en diensten. Vooral in de hippere, Engelstalige variant: sensory play.
Als we naar het ontstaan kijken, zien we een paar bekende ontwikkelingen, visies en theorieën die erg belangrijk zijn als het gaat om zintuiglijke waarneming, interacties en leervormen.
Jean Piaget
De Zwitserse ontwikkelingspsycholoog Piaget benadrukte al het belang van zintuiglijke en motorische interacties voor de cognitieve ontwikkeling bij kinderen. Hij stelde dat kinderen actief leren door hun omgeving te verkennen door onder meer in contact te komen met verschillende materialen en situaties. Zijn theorieën zijn terug te vinden in het hedendaagse concept van sensorisch spelen en is de basis voor veel onderwijs- en ontwikkelingsmethoden.
Maria Montessori
Ja, dit is de Montessori die bekend is van de scholen die haar naam dragen. Maria Montessori legde de basis voor de moderne variant van sensorisch spel. Als arts en pedagoge zag ze het belang van waarneming met de zintuigen bij de ontwikkeling van kinderen. Hierop ontwikkelde ze de bekende onderwijsvisies en – strategieën die kinderen aanmoedigt om actief met hun omgeving en materialen om te gaan. Met uiteindelijk het doel om zintuigen en motorische vaardigheden te verbeteren. Haar visie: kinderen leren door te experimenteren.
Ze gebruikte hierbij materialen die specifiek hiervoor ontworpen en gemaakt zijn. Denk bijvoorbeeld aan de bekende houten blokken met verschillende texturen, kleuren en vormen.
Reggio Emilia
De Italiaanse onderwijsaanpak Reggio Emilia legt sterk de nadruk op de natuurlijke nieuwsgierigheid en creativiteit van kinderen. Ontstaan na de Tweede Wereldoorlog in het Italiaanse stadje Reggio Emilia en toegeschreven aan de Italiaanse filosoof Loris Malaguzzi, richt deze methode zich vooral op het stimuleren van ontdekkend leren en expressie via allerlei materialen en kunstvormen. Kinderen worden aangemoedigd om hun omgeving actief te onderzoeken, waarbij hun interesses en eigen ideeën centraal staan. In deze visie is de leeromgeving, ook wel ‘de derde pedagoog’ genoemd, zorgvuldig ingericht met diverse materialen die uitnodigen tot verkennen en experimenteren.
Er is geen goed of fout
Televisie kijken helpt niet bij de zintuiglijke ontwikkeling van het zicht, zoals bedoeld in het concept rondom sensorisch spelen. Zolang je blijft bij de kernwaarden van het concept, zul je niet gauw iets fout doen. Sterker nog, Montessori leerde ons al dat je kunt leren van experimenteren. En dat juichen wij enorm toe! Door het spel in jouw leven toe te passen, geef je je kinderen de kans om vaardigheden te ontwikkelen die hen zullen helpen in de toekomst!
